Cerita Ramayana ti bahasa Sunda nyaéta hiji carita nu ngandung nilai-nilai luhur jeung ajaran moral. Carita ieu ngabahas ngeunaan perang antara Rama jeung Rahwana, nu ngalibatkeun loba tokoh-tokoh nu boga karakter jeung sifat anu béda-béda. Salah sahiji tokoh nu penting dina carita ieu nyaéta Kumbakarna, saurang patih ti karajaan Alengka Dirja anu katurunan Buta atawa Dewana. Kumbakarna gaduh lanceuk nu ngaranna Rahwana, nu téh raja Angkara Murka jeung kejam. Rahwana oge ngagaduhan pun adi anu ngaranna Gunawan, nu téh saurang raja nu boga sifat sabalikna ti Rahwana. Gunawan anu dianggap pembelot ku Rahwana sabab manehna ngahiji sareng musuhna nyaéta Rama.

Dina carita ieu, Kumbakarna nyoba mukakeun pamadeganana sarta nyadarkeun Rahwana ngeunaan kasalahanana nyulik Déwi Sinta, istri ti Rama. Tapi Rahwana teu ka pangaruhan jeung leuwih geram. Rahwana menta bantuan Kumbakarna kanggo ngahogaan Déwi Sinta. Tapi Kumbakarna nolak sacara halus, saking ambekna Rahwana ngusir Kumbakarna jeung ngancem moal mere harta warisan. Rahwana teu tega mutuskeun tali babarayaana sareng Kumbakarna. Tapi Kumbakarna ambek terus balik nuntut, menta hak warisan ti kaluargana. Sarta siap ngahadapan pun lanceuk.

Omonganna bener pisan di laksanakeun. Rahwana anu tara nyerah ngucapkeun pangampura ka kabeuh jelema. Tapi ieu anu kahiji kalina Kumbakarna ngucapkeun pangampura jeung menta ngarah Kumbakarna hayang perang ngalawan Rama, haei na nepi kaluruh. Akhirna Rahwana mantuan dina perang sanajan manehna ka paksa kudu ngalawan pun adi anu di pikanyaahna, nyaéta Gunawan Wibisana.

Kumbakarna perang lain ku sabab ngabela bangsa jeung nagarana. Manehna perang ku sabab cinta sareng dulurna, Rahwana. Tapi dina perang ieu, manehna kudu ngadepkeun pun adi anu sanés di pikanyaahna, Gunawan. Gunawan oge perang ku sabab cinta sareng nagarana, Alengka Dirja. Tapi manehna perang kanggo nyelametkeun nagarana ti kaserakahan jeung kejahatan Rahwana.

Perang antara Kumbakarna jeung Gunawan nyaéta hiji puncak gunung gokarna mah nyaéta tempat Kumbakarna ulin jeung Gunawan. Tempat eta nu nyimpen loba kenangan sareng pun adi anu di pikanyaahna. Tapi ti sebrang nu sanes di Gunung Samulya pasukan serRama jeung aya loba jelema monyet diantarana Anoman, Suganda nu siap kanggo ngahadang pasukan Buta anu ngabawa kumba sabab teu jauh tidinya sri Rama Laksamana jeung Gunawan ny

Loba Buta nu pupus ku gada prajurit jelema monyet, perang nu kajadianna antara Rahwana jeung Rama, sabenerna mah urusan pribadi. Tapi ayana kaserakahan Rahwana rakyat oge anu janten korbanna. Salian kitu oge nyawa anu di korbankeun Rahwana raja Alangka Dirja. Tapi rarasaan dulurna mah anu janten di libatkeun, saperti nu kajadian antara Kumbakarna jeung Gunawan.

Kumbakarna jeung Gunawan ngadepkeun hiji dilema nu luar biasa. Mereka dua-duana boga cinta sareng dulurna, Rahwana. Tapi mereka oge boga cinta sareng nagarana, Alengka Dirja. Kumbakarna milih ngahormat dulurna ku cara ngabantosna perang ngalawan Rama. Gunawan milih ngahormat nagarana ku cara ngabantos Rama ngahancurkeun Rahwana. Dina perang ieu, Kumbakarna jeung Gunawan kudu ngalawan saurang saurangna.

Perang antara Kumbakarna jeung Gunawan nyaéta hiji perang nu penuh kasadaran jeung kasangsaraan. Mereka dua-duana sadar yén mere mereun anu bener jeung anu salah. Tapi mereka oge sadar yén mere mereun anu cinta jeung anu benci. Dina perang ieu, Kumbakarna jeung Gunawan kudu nyusuguhkeun kasadaran sareng kasangsaraan maranéhanana.